بر اساس معیارهای بین‌المللی، حضور ناظرین و مشاهدین در روندهای مختلف انتخاباتی، متضمن برگزاری انتخابات شفاف، عادلانه و همه شمول است. ناظرین و مشاهدین می‌توانند با نظارت دقیق از روند برگزاری انتخابات، نه تنها مانعِ تقلب و جرایم انتخاباتی گردند، بلکه از این طریق منازعات پسا انتخاباتی را نیز کاهش می‌دهند. ناظرین و مشاهدین انتخاباتی که از سوی کمیسیون مستقل انتخابات اعتبارنامه دریافت می‌کنند، دارای مسوولیت‌ها و مکلفیت‌های آتی می‌باشند:

الف. ناظرین و مشاهدین داخلی

ناظرین داخلی که از سوی احزاب سیاسی و کاندیدان مستقل جهت نظارت از روند انتخابات معرفی می‌شوند، براساس قانون انتخابات، دارای حقوق و مکلفیت‌های ذیل می‌باشند:

• کسب اعتبارنامه از کمیسیون و دسترسی به معلومات مطابق طرزالعمل‌ مربوط.
• نظارت از تخصیص و انتقال مواد انتخاباتی، بازشدن مراکز و محلات رای‌دهی، جریان رای‌دهی شمارش آرا، درج نتایج در فورم، قرار دادن فورم نتایج در خریطه‌ی مخصوص، محلات نگهداری مواد انتخاباتی، بازشماری آرا، محل دریافت خریطه‌های مخصوص (انتک) و مرکز ملی جمع بندی آرا.
• تقدیم اعتراض یا شکایت از طرف ناظر به مرجع مربوط در صورت مشاهده‌ی تخلف و جرم انتخاباتی.
• تهیه گزارش از روند انتخابات (و رعایت اصل واقعیت حین تهیه گزارش) توسط مشاهد و درج شکایت توسط ناظر.
• خودداری از شایعه پراگنی و ایجاد تشنج و رعایت سایر موارد پیش‌بینی شده در قانون انتخابات، لوایح و طرزالعمل‌های مربوطه.

ب. ناظرین و مشاهدین بین‌المللی

ناظرین و مشاهدین بین‌المللی حق دسترسی به معلومات در روند انتخابات را دارا بوده و می‌توانند در موعد معینه از روند انتخابات، طور بی‌طرفانه گزارش تهیه و آن را به کمیسیون، حکومت، نمایندگی دفتر ملل متحد و رسانه‌ها ارایه نمایند. ناظرین و مشاهدین بین‌المللی مکلف به رعایت احکام قانون انتخابات، سایر اسناد تقینینی نافذه و طرزالعمل‌های مربوط بوده و حق اعتراض و شکایت را به کمیسیون شکایات انتخاباتی دارند.

نکات ضروری:

• هرگاه ناظر و مشاهد حین شمارش آرا حاضر نباشد، مسوول مرکز رای‌دهی به شمارش آرا اقدام نموده و عدم حضور ناظر و مشاهد را در ژورنال ثبت نماید. در این حالت آرای محل زمانی معتبر شمرده می‌شود که شکایت در مورد آن درج نگردیده باشد.
• هیچ شخص، حق ندارد ناظر و مشاهد را از محل رای‌دهی و شمارش آرا خارج نماید، مگر اینکه شمارش آرا صورت گرفته و صندوق‌های رای‌ مهر و لاک گردیده باشد.
• ناظرین و مشاهدین می‌توانند در صورت مشاهده‌ی موارد آتی، اعتراض کنند: واجد شرایط نبودن رای‌دهنده، نبود تصدیق ثبت‌نام در پشت تذکره‌ی رای‌دهنده، عدم مطابقت تصدیق ثبت‌نام رای‌دهنده با خود شخص و رای‌دادن دوباره. اعتراض زمانی مطرح شده می­تواند که فرد، ورق رای‌ را قبل از انداختن در صندوق رای­دهی به دست آورده باشد. در صورتی‌که برای رفع تشویش ناظرین و مشاهدین از سوی مسوولان محل رای‌دهی اقدامات قناعت‌بخش صورت نگیرد، ناظرین و مشاهدین می‌توانند اعتراض خویش را در دفاتر ولایتی کمیسیون و کمیسیون شکایات انتخاباتی ثبت نمایند.

محدودیت­ها:

• ناظرین و مشاهدین نمی­توانند در روند انتخابات در باره‌ی رای­دهی و سرّی بودن رای کسی دخالت کنند. آنها نباید به دریافت امور شخصی رای­دهندگان تلاش کنند. همچنان، آنها نمی‌توانند در امور اجرایی انتخابات دخیل باشند و یا با رای­دهندگان در زمینه‌ی رای­دهی همکاری کنند. اگر تعداد ناظرین ومشاهدین در یک محل نگنجد مدیر مرکز یا رئیس محل می­تواند آنها را به نوبت اجازه‌ی حضور به داخل محل رای­دهی بدهد.
• در جریان انتخابات و شمارش آرا، تنها ناظرین زن می­توانند به مراکز و محلات مربوط به زنان حضور داشته باشند.
• کمیسیون مستقل انتخابات می­تواند درصورت نقض اصول رفتار، اعتبار نامه‌ی حزب سیاسی یا نهاد مشاهد و یا کارت­های شناسایی ناظرین و مشاهدان را باطل اعلام نماید.

برای دریافت معلومات بیشتر در باره حقوق و مکلفیت‌های ناظرین و مشاهدین به شماره‌ی ۱۹۰ تماس بگیرید و یا به قانون انتخابات و لایحه مربوطه در وب‌سایت کمیسیون (www.iec.org.af)مراجعه نمایید.

برگه‌ی معلوماتی شماره ۸